η εποχή των αμείλικτων θαυμάτων

Είναι περίεργο, όμως δύο συνεχόμενες Παρασκευές βράδυ μετά το yoga session, οι πιστοί μετέλαβαν οίνο και περιστράφησαν γύρω από το Solaris και τον θάνατο.

Δεν ξέρω πως την πρώτη φορά, η κουβέντα έφθασε στο Solaris (1961), το βιβλίο επιστημονικής φαντασίας του Stanislaw Lem (1921 - 2006) και στα δύο βασισμένα σ'αυτό φιλμ, των Tarkovsky (1972) και Soderbergh (2002). Kαι ακόμα παραπέρα στον ποιητή Dylan Thomas (1914 - 1953).

Στην δεύτερη συνεδρία οίνου, θυμάμε πολύ καλά, πως τα έφερε η κουβέντα στον θάνατο και την συγχώρεση.

Συνδέω τις δύο αυτές περιστάσεις γιατί τόσο στα φιλμ, όσο και στο ποίημα του Thomas " And death shall have no dominion", το οποίο επανέρχεται ολοένα σαν ένα είδος ρεφρέν στο φιλμ του Soderbergh, ο θάνατος και όσα υπάρχουν πέρα απο αυτόν διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο.

Στο οπισθόφυλλο, της ελληνικής έκδοσης του Solaris (μετάφραση Γιώργος Τσακνιάς, εκδόσεις Ποταμός, Αθήνα, 2003) βρίσκω την παρακάτω σύνοψη

"Ο Κρις Κέλβιν φθάνει σε έναν διαστημικό σταθμό πάνω από τον πλανήτη Σολάρις για να μελετήσει τον ωκεανό που τον καλύπτει. Ξέρει πως μόνον άλλα δύο άτομα συμμετέχουν στην ίδια αποστολή, μέχρι που, μία νύχτα, απροσδόκητα, δέχεται την επίσκεψη μιας γυναίκας που έχει εκπληκτική φυσική ομοιότητα με την νεκρή συζύγό του. Οι πρώτες επιστημονικές εξηγήσεις συγκλίνουν στην αλλόκοτη υπόθεση ότι ο ωκεανός του πλανήτη έχει την δύναμη να υλοποιεί τις αναμνήσεις"

Στις 15 Φεβρουαρίου του 2003, βγήκα από την προβολή του κατά Soderbergh Solaris, "στοιχιωμένος" μεταξύ άλλων από την επαναλαμβανόμενη φράση "Αnd death shall have no dominion". Aνήκε στον Ουαλό Dylan Thomas και η πρώτη στροφή από το ποίημα είναι η εξής.

And death shall have no dominion.
Dead men naked they shall be one
With the man in the wind and the west moon;
When their bones are picked clean and the clean bones gone,
They shall have stars at elbow and foot;
Though they go mad they shall be sane,
Though they sink through the sea they shall rise again
Though lovers be lost love shall not;
And death shall have no dominion.

Ολόκληρο το ποίημα έχει μια ευρύτερη μεταφυσική διάθεση, γι'αυτό θα σταθώ στην πρώτη στροφή, όπου μπορώ ευκολότερα να επιμείνω στο θέμα της αγάπης.

Μάλλον ο ποιητής θα διαφωνούσε μαζί μου, αλλά διαβάζοντάς το έχω την αίσθηση μιας προσευχής, στην οποία καταφεύγει όποιος το έχει ανάγκη. Και παράλληλα μια αίσθηση παρηγοριάς που δυναμώνει διαρκώς μέσα από την αίσθηση του ρυθμού, στον οποίο πάλεται το απόσπασμα. Ρυθμού κυκλικού,
που σε οδηγέι πίσω στην πύλη με την επιγραφή " And death shall have no dominion".

Διαβαίνοντάς την συναντάς εφτά στίχους. Στους τρεις πρώτους, στίνεται ένα σκηνικό, ίσως της ημέρας της τελικής κρίσης, όπου ο Τhomas επιμένει στο στοιχείο τις γύμνιας των νεκρών, οι οποίοι τελικά απαλλαγμένοι από ό,τι υλικό, σάρκα και οστά, λαμβάνουν την αστρική τους μορφή ( τέταρτος στίχος ). Στους τρεις τελευταίους, με όμοια δομή, ξεκινώντας με το though, εισάγει ισάριθμα οξύμορα σχήματα. Μάλιστα, στον στίχο "Though they sink through the sea they shall rise again" γινόμαστε κατά ένα τρόπο παρατηρητές τις περιοδικής κίνησης ενός άστρου, που βυθίζεται την μια ημέρα στην θάλλασα, για να αναδυθεί την επόμενη.

... για να οδηγηθούμε τελικά στον στίχο "Though lovers be lost love shall not;" Είναι αυτός που λειτουργεί σαν φάρος, στέλνοντας το ανέσπερο φως του να ανακουφίσει όσους περιπλανιούνται απελπισμένοι και να επιβεβαιώσει οριστικά το σωτήριο "And death shall have no dominion."
Το φιλμ του 2002 αποτέλεσε ένα εύφορο κομμάτι γης στο οποίο εύκολα ευδοκίμησαν οι στίχοι του Τhomas. Αν και το ζευγάρι διαλύεται, το αίσθημα μένει αλώβητο ... μέχρι να   δοκιμαστεί ξανά, αυτή την φορά πέρα από την γη, στον ωκεανό του πλανήτη Solaris.

Αν και ο ίδιος ο Lem λέει σχετικά με τις προθέσεις του: “I only wanted to create a vision of a human encounter with something that certainly exists, in a mighty manner perhaps, but cannot be reduced to human concepts, ideas or images”  δεν μπορώ να προσπεράσω το ζήτημα του συναισθήματος που εντελώς ανέλπιστα ξαναβρίσκει χώρο για ν'αναπνεύσει . Άλλωστε για μας, το θέμα μιας αγάπης, που αντέχει και πέρα από το θάνατο, είναι ζωτικότερης σημασίας, από τις κατά τα άλλα ενδιαφέρουσες αναζητήσεις του συγγραφέα.

Γι'αυτό και προτιμώ την κατά Soderbergh ανάγνωση, επειδή δραπετεύει από το φιλοσοφικό οικοδόμημα που στίνει ο Lem, με προορισμό το συναίσθημα. 

Τα πράγματα όμως σε τροχιά γύρω από τον πλανήτη Solaris είναι αρκετά περίπλοκα. Τα αισθήματα από την μιά παραμένουν έντονα, από την άλλη, αισθήματα για ποιόν? Γι'αυτόν που πραγματικά αγαπήσαμε ή γι'αυτόν έτσι όπως ενσαρκώνεται μέσα από τις αναμνήσεις μας? Και πόση διαφορά υπάρχει ανάμεσα στα δύο? Και ποιά είναι τα όρια ανάμεσα στο είναι και το φαίνεσθε, όταν μιλάμε για τα πλάσματα που ξαφνικά κάνουν την εμφάνισή τους στο διαστημικό σταθμό? Και πόσο εύκολα μπορεί να διαχειριστεί ο ανθρώπινος νους όλο αυτό?

Στο παρακάτω απόσπασμα η Rheya αρχίζει να αντιλαμβάνεται την διαφορετικότητα της υπαρξής της και ο Κris φθάνει σε οριακό σημείο:

"Υπάρχουν σκέψεις ..." Κούνησε το κεφάλι της αμήχανη. "... παντού γύρω μου"

"Δεν καταλαβαίνω".

"Έχω την αίσθηση ότι δεν έρχονται από μέσα μου, αλλά από κάπου μακριά. Δεν μπορώ να το εξηγήσω, δεν βρίσκω τα λόγια να το περιγράψω σωστά ..."

Τη διέκοψα, χωρίς να το θέλω σχεδόν. "Θα πρέπει να είναι κάποιο είδος ονείρου". Ύστερα με περισσότερο αυτοέλεγχο, πρόσθεσα: "Και τώρα θα σβήσουμε το φως και θα ξεχάσουμε όλα μας τα προβλήματα μέχρι το πρωί. Αύριο μπορούμε να επινοήσουμε και μερικά καινούργια, αν θέλεις. Εντάξει;".

Η Χάρεϋ έσβησε το φως και βρεθήκαμε στο σκοτάδι. Ξαπλωμένος στο κρεβάτι, ένιωθα την ζεστή της ανάσα δίπλα μου. Την αγκάλιασα.

"Πιο σφιχτά!" ψιθύρισε.

Κι έπειτα από λίγο:

"Κρις!"

"Τι;"

"Σε αγαπάω".

Παρολίγο να ουρλιάξω.

Η Rheya (όπως μεταφράζεται το όνομά της στο δεύτερο φιλμ) συνειδητοποιεί τελικά το τι συμβαίνει και δεν μπορεί να συμβιβαστεί μ'αυτό. Στο απόσπασμα από το φιλμ απευθύνεται στον Kris λέγοντας.

Don't you see? I came from your memory of her. That's the problem. I'm not a whole person. In your memory you get to control everything, so even if you remember something wrong I am predetermined to carry it out. I'm suicidal because that's how you remember me. My voice sounds the way it does because that's how you remember it.

Η ανθρώπινη υπόσταση της Rheya αναιρείται επί της ουσίας, καθώς απουσιάζει η ελευθερία της βούλησης. Τα πάντα εκπορεύονται από την δεξαμενή αναμνήσεων του Κris. Όμως η μετάγγιση μνήμης δεν είναι αρκετή για να γεμίσει τα "αδειανά πουκάμισα" του πλανήτη solaris με ταυτότητα. Η συνειδητοποίηση αυτής της κατάστασης είναι απολύτως τραγική, ισοδυναμεί μ' έναν ακόμα βίαιο χωρισμό.

Οριστικό?
Στους τελευταίους στίχους του Solaris βρίσκω την απάντηση.

 " Έπρεπε λοιπόν να συνεχίσω να ζω εδώ, ανάμεσα στα αντικείμενα που είχαμε αγγίξει και οι δύο μας, στον αέρα που και εκείνη είχε αναπνεύσει; Με ποιόν σκοπό; Με την ελπίδα της επιστροφής της; Δεν ήλπιζα σε τίποτα. Κί όμως, ζούσα με προσδοκίες. Μόνον αυτές μου έμεναν από τότε που είχε φύγει εκείνη. Δεν ήξερα τι επιτεύγματα με περίμεναν, τι εξευτελισμοί, ίσως και τι βασανιστήρια. Δεν ήξερα τίποτα, επέμενα όμως να πιστεύω ότι δεν είχε παρέλθει η εποχή των αμείλικτων θαυμάτων".

ο ήλιος που δύει

Ξανά πίσω στο photoshop, που σ' ένα σπάνιο ξέφωτο δημιουργικότητας το περασμένο άνυδρο φθινόπωρο, σκάρωσα το παραπάνω "πόνημα".

Ευτυχώς, έγινε γρήγορα και δεν θα ήθελα να είναι αλλιώς, καθώς σκοπός μου ήταν να ρίξω βάρος στην όσο το δυνατόν ταχύτερη αποτύπωση της κάθε φιγούρας. Μάλιστα κράτησα ακόμα και λάθη, που δεν πίστευα ότι αλλοιώνουν την γενική εντύπωση που ήθελα να υπάρχει. Είχα κατά νου την αίσθηση που δίνει ένας παχύρευστος λεκές, και αυτήν ήθελα να μεταφέρω.

Άκόμα προσπάθησα μέσα από την στάση κάθε φιγούρας και μόνο, να σχηματίσω την εντύπωση του χώρου.

Όσον αφορά το φόντο, για κάποιο λόγο μου είχε καρφωθεί στο μυαλό ή ιδέα ενός ήλιου που δύει.

προσωπογεωγραφία

Στην προ photoshop εποχή, πέρασα σχεδόν δύο χρόνια εν πλω στο σκάφος ακουαρέλα. Χάραξα ρότα με ακρυλικά χρώματα αρεωμένα σε πολύ νερό με το οποίο "έλουζα" εξαντλητικά τον χάρτη / χαρτί πολλών γραμμαρίων.

Η παραπάνω δουλειά ανήκει σε μια σειρά πορτραίτων ανθρώπων με ασιατικά χαρακτηριστικά, που από φωτογραφίες μετανάστευσαν στην υδάτινη επιφάνεια του χαρτιού μου. Και είναι στα σύνορα ... του κάδρου, που παίζεται κυρίως το δράμα. Θέλω να πω, ότι ποτέ δεν παρουσιάζω ολόκληρα τα πρόσωπα, τα όρια της επιφάνειας που δουλεύω έρχονται να απομονώσουν ένα τμήμα (του προσώπου), με το οποίο και διαλέγω ν'ασχοληθώ.

Μιά τέτοια προσωπογραφία συνήθως ολοκληρώνεται μέσα σ'ένα μήνα. 'Ολο λοιπόν αυτό το διάστημα, παρατηρώ με εμμονή το θέμα μου. Άρχικά είναι δύσκολο, όπως για ένα μωρό που κάνει τα πρώτα του βήματα. Στην συνέχεια όμως το μάτι εξοικιώνεται σταδιακά με όλο και περισσότερες λεπτομέρειες του προσώπου, μέχρι που αποκτά μια πανοραμική άποψη ... τελικά, ενός τοπίου με χαράδρες, κοιλάδες, υψίπεδα (μέτωπο), λόφους (μάγουλα), όροι (μύτη) και όλων των μεταξύ τους διαβαθμήσεων.

Είναι αυτή η ανεξερεύνητη γεωγραφία κάθε ανθρώπινου προσώπου, που ζητά επίμονα χαρτογράφηση .

Έκθεση στην κόκκινη ακτινοβολία

Ήταν η φράση του Godard "le cinéma, c'est Nicholas Ray...", το σινεμά είναι ο Nicholas Ray (1911-1979), που δεν χωρούσε με κανέναν τρόπο στο κεφάλι μου.

Μα και όταν είδα κάποια από τα φιλμ του, μόνον υποθέσεις για το νόημα αυτης της φράσης μπορούσα να κάνω. Μικρή όμως σημασία έχει αυτό, καθώς αγάπησα την δουλειά του για τους δικούς μου λόγους. Κάποιες φράσεις, η έννοια του δράματος όπως αυτό κλιμακώνεται μέσα στο έργο του και ... το κόκκινο χρώμα.

Ο Ray γνωρίζει πως υπαρχουν πράγματα που πρέπει να αποκαλυφθούν και μέσα από το χρώμα. Αυτόματα, ασυναίσθητα, χωρίς την διαμεσολάβηση τρίτων.

Θυμήσου για παράδειγμα την εμβληματική για την pop κουλτούρα, φιγούρα του James Dean, λευκή φανέλα, μπλουτζίν και κατακόκκινο τζάκετ. Αρχικά πάντα είχα την αίσθηση ότι κουβαλά πάνω του την αμερικανική σημαία και παράλληλα, μίας κόκκινης φόρμας που δεν μπορούσε να ταιριάξει στον κόσμο που είχαν ετοιμάσει γι'αυτήν οι μεγάλοι. "Rebel without a cause" (1955).

Eδώ στο "Βigger than life" (1956) ο μικρός στον "μυστικό δείπνο" της "αγίας" αμερικανικής οικογένειας, ένας αμνός επί σφαγή.

Το "Party girl" (1958) είναι μαζί με όλα τ' άλλα ένα εκρηκτικό μείγμα cinemascope εικόνας και χρώματος.

Έχει περάσει προ πολλού ο καιρός, που την μεγάλη εβδομάδα καθηλωνόμουν από τα βιβλικά έπη που με θρησκευτική ευλάβια πρόβαλλε ανελλιπώς η μικρή οθόνη ετησίως. Παρά την αποκαθήλωση, έχω κράτήσει έντονη την ανάμνηση, ενός απ' αυτά, του "King of kings" (1961) του Ν.Ray, στην πορεία καταλαβαίνω το γιατί.

Ποτέ δεν κατανοούσα γιατί στις λίστες με τα καλύτερα western περιλαμβάνονταν το "Johnny guitar" (1954) με την απαισιοτάτη Joan Crawford, ιδανική κατά τα άλλα για τον ρόλο της μητριάς στην Χιονάτη, έστω και κατά Disney. Όταν κατάφερα επιτέλους να το δω, "ασπάστηκα" και εγώ τους σοφούς και τις γραφές τους. Σ'αυτό το ξέφρενο technicolor western, το κόκκινο χρώμα επιστρέφει περιοδικά, σαν ρεφρέν τραγουδιού. Μόνον σ'ένα τέτοιο πλαίσιο συντονίζομαι με εικόνες σαν την παραπάνω.

Το "In a lonely place" (1950) είναι ασπρόμαυρο, κατά συνέπεια το χρώμα απουσιάζει και παρολαυτά αναπνέει μέσα από το πάθος και τις φράσεις, όπως αύτη για παράδειγμα στα χείλη του ήρωα (Humfrey Bogard), ενός ανθρώπου που αδυνατεί να συμφιλιωθεί με τον εαυτό του.

"I was born when she kissed me. I died when she left me. I lived a few weeks while she loved me."

cerebro

Mετά το πάνδημο αίτημα, αναρτώ μία ακόμα δουλειά μου, μιας και δεν χαλάω χατήρια. Εκτός λοιπόν από την οικογένεια "structures" έχω φτιάξει μία ακόμη πολύτεκνη οικογένεια έργων.

Το συγκεκριμένο τέκνο της με παίδεψε καθώς μεσολάβησαν περίπου δύο μήνες από την στιγμή που ολοκλήρωσα την φιγούρα-πρόσωπο μέχρι την στιγμή που κατέληξα στο κατάλληλο περιβάλλον για να το φιλοξενήσει. Τουλάχιστον αισθάνομαι δικαιωμένος από το αποτέλεσμα.

Η ιδέα που υπάρχει πίσω από αυτήν την ομάδα έργων, έχει να κάνει με την χρήση αυστηρών περιγραμμάτων και ατόφιων χρωμάτων, χωρίς τόνους ή αποχρώσεις. Ακόμα προσπαθώ να εφαρμόσω την σχέση θετικού και αρνητικού χώρου.

Παράλληλα στο πίσω μέρος του μυαλού μου υπήρχαν τα εμπορικά σήματα - λογότυπα, που συναντώ στους δρόμους, στην τηλεόραση κτλ. Αν και φαίνονται πεζά και πιθανόν μονοδιάστατα, έχουν καρφωθεί για τα καλά στο μυαλό μου.

Lovely bones

H παραπάνω δουλειά ανήκει στην οικογένεια τεσσάρων έργων μου που ονομάζω "structures" δηλαδή δομές, είναι η πιό πρόσφατη και ίσως αυτή που της έχω μεγαλύτερη αδυναμία.

Αν και σχηματίζεται μέσα στην εικόνα, κάποιου είδους οικοδόμημα, μ'αρέσει να πιστεώ ότι η πρώτη ύλη γι'αυτό είναι οστά και συνεπώς το αποτέλεσμα δεν είναι παρά ένας τύπος σκελετού, κατί λιγότερο άψυχο και περισσότερο οργανικό.

Ήταν έτοιμο από το καλοκαίρι, προσπάθησα να το τροποποιήσω, να το συνεχίσω, να το χρησιμοποιήσω αλλιώς, χωρίς τίποτα να με ικανοποιεί αρκετά. Όταν, μετά από μήνες, το ξαναείδα πριν λίγο καιρό, κατάλαβα ότι τίποτα από τα παραπάνω δεν χρειαζόνταν.

H Ρένα, η Charlotte και εγώ

Η Ρένα και η Charlotte μοιράζονται την ίδια ημέρα γενεθλίων (5/2). Το βρίσκω σημαδιακό, και το θεώρησα καλή ευκαιρία να ξεφυλλίσω για χάρη της, το φωτογραφικό άλμπουμ μιας ζωής rock.

Αυτό είναι το άλμπουμ για την Charlotte Rampling.



Eδώ από την ταινία Three, δεν την έχω δει, είναι όμως από τα πρώτα της film, πίσω στο Swinging London του 60. H Rampling ποζάρει με χαριτωμένη επιτήδευση.

Το 1969 ειναι μέλος της οικογένειας βιομηχάνων Von Essenbeck που σαπίζει σταδιακά καθώς ανορθώνεται το ναζιστικό καθεστώς. Είναι μιά από τους "Καταραμένους" του Luchino Visconti.


Εδώ στην πρώτης της γυμνή φωτογράφιση δια χειρός Helmut Newton στο ξενοδοχείο Nord Pinus II στην Arles το 1973. Η σχέση της Rambling με την γυμνή της εικόνα είναι απενοχοποιημένη, ενώ με τον φακό ερωτική.

Το 1974 στο σκανδαλώδες "Nightporter" της Liliana Cavani. Αιχμάλωτη σε στρατόπεδο συγκέντρωσης κατά τον πόλεμο, διασκεδάζει τους βασανιστές της, έναν από αυτούς θα αναγνωρίσει αργότερα, στην ρεσεψιόν ενός ξενοδοχείου και τότε ...

Ένα χρόνο μετά, ο Robert Mitchum θα φορέσει την καπαρντίνα του Philip Marlow για να διαλευκάνει την μυστηριώδη εξαφάνιση μιας γυναίκας (βλ Rampling). Είναι η πένα του Raymond Chandler που θα γράψει στους τίτλους "Fairwell my lovely".

 

 

Από το 1976, Κάννες, ερωτευμένη στο πλευρό του μετέπειτα συζύγου της, και παπα του new age, Jean Michel Jarre

 

To 1980 θα επισκεφθεί τον πλανήτη Woody Allen. Τι έχει μείνει από τότε? "Stardust Memories".

 

Στην Νέα Ορλεάνη του 1950, ο ιδιωτικός ντεντέκτιβ Micky Rourke, κατ'εντολή του "πρίγκιπα του σκότους" Robert DeNiro, αναζητά ... τον ίδιο του τον εαυτό.  Στην διαδρομή συναντά την Margaret Krusemark και εγώ για πρώτη φορά την Charlotte Rampling, στην μικρή οθόνη. Αngel Heart του Αlan Parker (1987).

Σε αντίθεση με τον κανόνα, η C.Rampling δίνει στον εαυτό της την πολυτέλεια να γερνά φυσιολογικά. Έτσι εμφανίζεται και στο Sous Le Sable (2000) του Francois Ozon χωρίς φωτογραφικά ή κάποιου άλλου είδους φίλτρα.

Sexy kitten των 60s, Σεξουαλική φαντασίωση στα 70ς, επιλεκτική, τολμηρή,vampish, απολαυστική ηθοποιός και ένα βλέμα ... σαν αυτό.